بررسی طرح سامان‌دهی کودکان کار و خیابان از منظر روان‌شناسی

بخش زیادی از آدم­‌های دنیا برای امرار معاش، نیروی کار خود را می­‌فروشند و به ازای آن دستمزد می‌گیرند. کودک در دو حالت وارد فضای کار می‌شود، یا این هزینه تامین کننده نباشد یا کسی که کار می‌کرد از بین برود و خانواده تک سرپرست شود. گزارش روان‌شناسی از یونیسف حاکی از آن است که عدم تامین برخی از ویتامین‌­ها برای مادر در حین بارداری موجب کم‌شنوایی، کم‌بینایی و… می­شود و این کودکان از هنگام تولد با مشکلاتی از این قبیل روبه‌رو هستند.

ما به جای درست کردن سیاست­‌ها و برخورد با خودمان که نتوانستیم با برنامه‌ریزی درست نیاز آدم‌ها را برطرف کنیم، با این طرح طی مقابله با کودکان، صورت مسئله را پاک کردیم و این مربوط به ۱۹۳ کشوری است که پیمان‌نامه حقوق کودک را امضا کردند. در سطح جهانی شعور انسان قرن بیست و یکم به این درک رسید که کار کودک را نباید بپذیرد و همه‌ی اقشار جامعه، از فقیر تا ثروتمند، موافق هستند که کودک نباید وارد عرصه تامین سبد هزینه‌­های خانواده شود.
حدود سی سال قبل پیمان‌نامه حقوق کودک تصویب می­‌شود که رسما اعلام می‌­کند کودک باید شامل بیمه‌­های تامین اجتماعی باشد، کودک نباید کار کند، کودک باید بهداشت و تحصیل رایگان داشته باشد و…. در واقع سازمان ملل و دولت ها به این نتیجه رسیدند که دیگر نمی‌شود مستقیما کودک را مورد استثمار قرار داد و جالب است که اولین باری که در انگلیس می‌خواستند سن کودک را تعریف کنند، هنگامی که زیر ۱۳ سال مطرح شد، با اعتصاب کارخانه های نساجی روبه‌رو شدند. این کارخانه­‌ها اعلام کردند چنانچه این سن به تصویب دولت برسد کارخانه ها را تعطیل می­‌کنند چرا که سودشان از کار کودکان است. در حالی که الان  کارخانه‌­ها جرئت چنین کاری را ندارند.

از برنامه‌­ها در سطح جهانی، فقر زدایی تا سال ۲۰۱۶ بود که با شکست رو به رو شد به طوری که جمع‌بندی سازمان ملل می‌­گوید با سه موضوع کار کودک( به علت ارزانی)، ازدواج کودک و خشونت علیه کودک نتوانسته مقابله کند. اگرچه همه ی کشور ها (از جمله ایران در سال ۱۳۷۲) زیر این پیمان‌نامه را امضا کردند اما تغییری ایجاد نشد و مانند بهزیستی ابزاری شد که در ظاهر متولی کودکان هستند ولی در عمل نه.

آمار های غیررسمی می­‌گویند ۲۵ درصد کودکان ما سالانه یا مدرسه نمی‌روند یا مدرسه را ترک می‌کنند و در چنین شرایطی، کسانی را که در جهت کاهش این ارقام  تلاش می‌کنند، به جای تشویق، دارای اهدافی چون تبلیغات سیاه می­‌دانند که بیان کننده‌ی وجود کودکان کار است. یعنی خودشان اصل وجود آن هارا انکار می‌کنند! تنفر کودکان از شهرداری، بهزیستی و پلیس از نتایج بارز این طرح بوده که بزرگ‌ترین آسیب‌ها را به کودک وارد می‌کند.
طرح پرتو که قرار بود مرکزی برای کودکان کار باشد و با هدف حمایت از کودکان ایجاد شد، شامل برنامه و امکانات مناسبی همچون ۷۸۰ متر زیربنا، لباس، غدا، کلاس­های کامپیوتر، مددکاری، مشاوره و … بود در نهایت با ۷۸ متر زیربنا و تلاش ها جهت تعطیل کردن پروژه مواجه شد. بعدها با طرح زمستان امن (غذای خوب، خونه گرم) روبه‌رو شدیم که تنها شامل شال و کلاه و دستکش بود! آن هم برای کودکانی که وقتی ماشین شهرداری می‌ایستاد فرار می‌­کردند.
دو سال بعد از این اقدامات، طرح سامان‌دهی و دستگیری مجددا آغاز شد و در این رابطه سال گذشته حدود ۳۹ سازمان مردم نهاد (سمن) که شبکه یاری را تشکیل می‌دهند کمپینی را علیه این طرح راه انداختند که نزدیک ۵۲ سمن و ۲۵۰۰ نفر از شخصیت های حقوقی آن را امضا کردند و بسیار موفقیت آمیز بود تا این‌ که با تهدیدهایی رو‌به‌رو شدند و روند، دچار اختلال شد. امسال طرح سامان‌دهی این گونه جلوه داد که حمایت سمن ها را دارد در حالی که فقط یک سمن و یک کلینیک با آن‌ها همراهی کردند.