قتل‌های پشت پرده
- ۱۳۹۹/۰۶/۲۳
- نشریه
شناخت و بررسی عوامل موثر بر قتل‌های ناموسی در ایران
قتل‌های ناموسی به قتل‌هایی اطلاق می‌شود که در آن‌ها فردی، بستگان مؤنث خود اعم از خواهر، دختر، زن و یا یکی دیگر از بستگان مونث خود را به انگیزۀ حفظ ناموس به قتل می‌رساند. در یک تقسیم‌بندی کلی قتل‌های ناموسی را می‌توان به دو دسته درون‌خانوادگی و برون‌خانوادگی تقسیم کرد. قتل‌های درون‌خانوادگی شامل به قتل رساندن فرد یا افرادی از اعضای خانواده توسط سایر اعضای همان خانواده، به تنهایی یا با مشارکت افراد بیگانه است. قتل‌های برون‌خانوادگی، قتل‌هایی هستند که با انگیزه انتقام‌جویی از متجاوزان به نوامیس و توسط فرد مورد تجاوز قرارگرفته یا خانواده او انجام می‌شوند. قربانیان قتل‌های ناموسی معمولاً دختران ازدواج نکرده‌ای هستند که توسط پدر یا برادرشان کشته می‌شوند یا زنان متأهلی که توسط شوهر، برادر، پدر یا دیگر بستگان خود به قتل می‌رسند. این نوع قتل که به «قتل به خاطر شرف» هم معروف است، به دلایلی همچون سرپیچی کردن از ازدواج‌های اجباری، اصرار برای این‌که زنی بخواهد همسر آینده‌اش را خودش انتخاب کند، برقراری روابط عاشقانه غیر متعارف خیانت به همسر، زنا و فرار از خانه که رفتارهای ضد ناموسی، بی‌عفتی، بدنامی و فضاحت تلقی می‌شوند، اتفاق می‌افتد. افرادی که مرتکب قتل ناموسی می‌شوند، می‌خواهند با ریختن خون آنچه را که یک ننگ می‌پندارند، پاک کنند. می‌توان گفت که اگر کسی مرتکب قتل احساسی شود، بدان خاطر است که تحقیر شده است و احساس حقارت می‌کند؛ لذا می‌خواهد اعادۀ حیثیت بکند و این خفت را پاسخ دهد.
سنت‌های قبیله‌ای و مردسالارانه
می‌توان گفت که بیشترین قتل‌ها در خصوص مسائل جنسی و ناموسی است که در کل کشور تا ۳۰ درصد قتل‌ها را شامل می‌شود. در سال ۱۳۹۰ در ایران ۳۴۰ زن قربانی قتل ناموسی شدند که بیشتر این قتل‌ها در استان‌های کردستان و خوزستان اتفاق افتادند. اگرچه درﮐﻞﮐﺸﻮر آﻣﺎر دﻗﯿﻘﯽ از ﻣﯿﺰان وﻗﻮع آن دردﺳﺖ ﻧﯿﺴﺖ، ﭼﺮا ﮐﻪ ﺑﺴﯿﺎری از اﯾﻦ ﻗﺘﻞﻫﺎ، ﺧﻮدﮐﺸﯽ و ﻓﻮتﻫﺎی ﻣﺸﮑﻮک اﻋﻼم ﻣﯽﺷﻮﻧﺪ، ﮔﺰارش ﻧﻤﯽﺷﻮﻧﺪ و ﯾﺎ ﺑﻪ ﻋﻨﻮان ﻣﻔﻘﻮدی ثبت می‌شوند. در نتیجه در ﺑﯿﻦ ﻫﻤﻪی ﻗﺘﻞﻫﺎ، ﭘﺪﯾﺪه‌ی ﻗﺘﻞﻫﺎی ﻧﺎﻣﻮﺳﯽ دارای اﻫﻤﯿﺖ وﯾﮋهای اﺳﺖ، زﯾﺮا از ﯾﮏ ﻃﺮف رﯾﺸﻪ در ﺗﺎرﯾﺦ و ﻓﺮﻫﻨﮓ ﺑﺸﺮﯾﺖ داﺷﺘﻪ و از ﻃﺮف دﯾﮕﺮ ﻗﺎﺗل راﺑﻄﻪی ﺑﺴﯿﺎر ﻧﺰدﯾﮑﯽ ﺑﺎ ﻣﻘﺘﻮل دارد، ﮐﻪ ﻣﻤﮑﻦ اﺳﺖ ﮔﺎﻫﯽ اوﻗﺎت ﺑﺪون ﯾﮏ دﻟﯿﻞ ﻣﻨﻄﻘﯽ و ﯾﮏ ﻣﺪرک ﻣﺴﺘﻨﺪ و ﺣﺘﯽ به علت ﯾﮏ ﺷﺎﯾﻌﻪی ﺑﯽاﺳﺎس و ﯾﮏ ﺣﺪس و ﮔﻤﺎن ﺑﯽﭘﺎﯾﻪ، ﯾﮑﯽ از اﻓﺮاد ﻣﺆﻧﺚ ﺧﺎﻧﻮاده ﺗﻮﺳﻂ ﻧﺰدﯾﮑﺎﻧﺶ (ﭘﺪر، ﺑﺮادر، ﺷﻮﻫﺮ و ﺳﺎﯾﺮ ﻧﺰدﯾﮑﺎن) ﺑﻪ ﻗﺘﻞ ﺑﺮسد.
نگاهی بر قانون مجازات اسلامی
یک گزارش در خصوص قتل‌های ناموسـی در کشـورهای پاکسـتان، فلسـطین و اردن، نشـان داد کـه ایـن نـوع قتل‌ها از حاکمیت سـنت‌های قبیله‌ای مردسـالارانه نشـأت می‌گیرند. قانون مجازات عمومی بدون اینکـه از قتـل عمـد تعریفی ارائه دهد، مقرر داشـته اسـت که «مجازات ارتکاب قتـل عمد، اعدام است. مگر در مواردی که در قانون اسـتثنا شـده باشـد». با نگاهی به مواد مختلف ق.م.ا احکامی مشاهده می‌شود که به نوعی با این نوع قتل‌ها و انگیزۀ وقوع آن‌ها مرتبط هستند. یکی از مشکلات موجود در متون قانون مجازات اسـلامی در زمینه قتل‌های ناموسی، مادۀ ۲۲۰ قانون مجازات اسلامی می‌باشد. ایـن قانـون بیـان می‌کند که «پـدر یا جد پدری که فرزند خود را بکشـد، قصاص نمی‌شـود و فقط بـه پرداخـت دیۀ قتـل به ورثۀ مقتـول و تعزیر محکوم خواهد شـد». در طی سـال‌های اجرای این قانون، دیده شـده اسـت که پدری به دلیل داشـتن سـوءظن نسـبت به دختر نوجوان خود، او را به قتـل رسـانده و پـس از این عمل هولنـاک، با کمک افراد طایفه یا عشـیرۀ خود دیـه را فراهم کرده و در نهایت با چند سـال حبس، تعزیر شـده اسـت. وجود این قانون در مناطق روسـتایی کشـور، می‌توانـد تحریک کننـده و خطرنـاک باشـد. یکـی دیگـر از مـوارد بحث برانگیـز قانـون مجازات اسلامی ماده‌ی ۶۳۰ آن می‌باشـد کـه در آن آمـده اسـت: «هرگاه مردی همسـر خـود را در حال زنا، بـا مـرد اجنبی مشـاهده کند و علم به تمکین زن داشـته باشـد، می‌توانـد در همان حال آنـان را به قتـل برسـاند و در صورتـی که زن اکراه داشـته باشـد، فقط مـرد را می‌تواند به قتل برسـاند. ضـرب و جـرح در ایـن مورد نیـز مانند قتـل اسـت». نکته تعجب برانگیز ایـن مـاده ایـن اسـت کـه در جامعـه‌ای متمدن که سیسـتم دادگسـتری نویـن آن یک قرن سـابقه دارد، فـردی می‌توانـد در حالتـی هیجانـی، عصبـی و خطرنـاک، هم قاضی باشـد و حکم قضیه را صـادر کنـد و هـم حکم خود را نیـز در همان زمان اجـرا نماید.
ضرورت آگاهی!
به طور کلی طبق مطالعات صورت گرفته چهارده مقوله‌ی اصلی در این زمینه اعم از داشتن دختر، ترجیح دادن فرزند پسر بر دختر، فشار هنجاری جمع برای قتل، تعصب شدید و ناموس‌پرستی، زنان مقصر همیشگی، مرد‌سالاری شدید، یکپارچگی بالا، بازگشت آبرو با خون، شیخ در رأس هرم تصمیم‌گیری، ازدواج‌های اجباری، ادراک متفاوت از تغییرات، اسلام و تأویل دوگانه از قتل، الگوی مذهبی جان‌پناه زنان و مراقبت شدید از زنان و دختران از علل عمده‌ی قتل‌های ناموسی در ایران می‌باشد.
اطلاع رسانی و تحقیق در رابطه با این موضوع که یکی از معضلات اجتماعی و جرایم انسانی محسوب می‌شود از اهمیت ویژه‌ای برخوردار است که ضرورت بررسی این موضوع را می‌توان به دلایلی نظیر: افزایش آگاهی مردم که ﻣﯽﺗﻮاﻧﺪ ﺳﺒﺐ اﻋﺘﻼی ﻓﮑﺮی گردد و ﺑﻪ ﺗﻐﯿﯿﺮ اﯾﻦ رﻓﺘﺎر ﻧﺎﻣﻄﻠﻮب بیانجامد، اﻓﺰاﯾﺶ اﻣﻨﯿﺖ اﺟﺘﻤﺎﻋﯽ ﺧﺼﻮﺻﺎً ﺑﺮای زﻧﺎن و هم‌چنین ارﺗﻘﺎی ﻣﻨﺰﻟﺖ آﻧﺎن، ایجاد تغییر در قوانین کیفری و حقوقی مربوطه، ﺗﺬﮐﺮات ﻣﺮﺑﻮﻃﻪ ﺑﻪ ﺑﺰرﮔﺎن و رؤﺳﺎی قبایل ﺟﻬﺖ ﺣﻤﺎﯾﺖ ﻣﻨﻄﻘﯽ از اﻋﻀﺎی ﻗﺒﯿﻠﻪی ﺧﻮد و ﭘﺮﻫﯿﺰ از ﺣﻤﺎﯾﺖ اﺣﺴﺎﺳﯽ درﻣﻮرد اﯾﻦﮔﻮﻧﻪ ﻗﺘﻞﻫﺎ دانست، لذا برآن شدیم تا با بیان این مطالب خوانندگان را نسبت به این خشونت علیه زنان آگاه کرده و دغدغه از بین بردن این معضل را ایجاد نماییم.
منابع:
- بررسی عوامل قتل های ناموسی در سال ۱۳۹۳(نمونه موردی: شهرستان ایلام)، مهدی صابر
- تبیین جامعه شناختی پدیده قتل های ناموسی به خاطر شرف استان خوزستان در سال های ۱۳۹۰ الی ۱۳۹۴، ۱ـ غلامحسین کرمی ۲ـ امیر ملکی ۳ـ محمد جواد زاهدی مازندرانی
- جرم شناسی قتل های احساسی و علل وقوع انها، ۱۳۹۴، فاطمه مرتضوی
- مردم نگاری بستر اجتماعی پدیده ی قتل های ناموسی در استان خوزستان، ۱۳۹۲، راضیه بهمیی
متن از:
سارا زمانی «کارشناسی مهندسی شهرسازی، دانشگاه سوره»
